History of Santo Tomas Pampanga Tagalog Kasaysayan ✍️

 [Intro]

🎙️ Narrator Voice:

“Alamin natin ang kasaysayan ng bayan ng Santo Tomas, Pampanga – mula sa mga unang panahon hanggang sa makabagong panahon, at kung paano ito naging isa sa mga progresibong munisipyo ng lalawigan.”

---

[Main Script]

Ang pamayanang kilala ngayon bilang Santo Tomas ay dating tinatawag na Baliwag, dahil maraming maagang parokyano nito ang palaging nahuhuli sa pagdalo ng Misa at iba pang gawaing panrelihiyon. Siyempre, ang ganitong katangian ay hindi lamang sa mga maagang Thomasians kundi karaniwan din sa mga unang Pilipino.

Ang Munisipalidad ng Minalin ang orihinal na inang bayan ng Baliwag noong Setyembre 15, 1792 sa bisa ng pag-apruba ni Gobernador Heneral Felix Berenguer y Mariquina. Kalaunan, pinalitan ang pangalan ng bayan bilang Santo Tomas bilang parangal kay San Tomas Apostol. Ang mga tala ng parokya tungkol sa bautismo, kasal, at kamatayan mula Enero 1, 1830 hanggang 1854 ay nagpapakita ng pangalang Santo Tomas de Baliwag. Mula 1855 hanggang 1926, ito ay nakarehistro bilang Pueblo de Santo Tomas.

Nang muling itatag ang bayan noong 1903 sa ilalim ng pamamahala ng Amerikanong Gobernador Heneral Robert William Howard Taft, hindi inaasahang isinama ang Minalin sa Santo Tomas at inilagay sa ilalim ng pampolitikang hurisdiksyon nito sa maikling panahon hanggang Hulyo 25, 1904. Si Kagalang-galang Gregorio Pineda ang itinalaga bilang Punong Bayan sa panahong iyon.

Noong Enero 2, 1905, para sa ikabubuti ng ekonomiya at administrasyon, ang Santo Tomas at Minalin ay pinagsama sa Munisipalidad ng San Fernando. Si Don Francisco Hizon ang naging alkalde ng San Fernando, habang si Don Macario Arnedo ng Apalit ang gobernador ng Pampanga.

Muling itinaguyod bilang isang independiyenteng bayan ang Santo Tomas noong Enero 11, 1952, matapos ang mahabang kampanya ni Patricio Gomez, isang konsehal ng San Fernando, para hiwalayin ang anim na barangay—Santo Tomas, San Matias, San Vicente, San Bartolome, Santo Rosario, at Poblacion—mula sa pampolitikang hurisdiksyon ng kabisera ng lalawigan. Si Kagalang-galang Patricio Gomez ang unang itinalagang alkalde ng bagong muling naitatag na bayan, at pansamantalang itinatag ang munisipyo sa kanyang tahanan sa barrio San Matias.

Noong 1955, naipasa ang Republic Act 1250 ng Kongreso ng Pilipinas at inaprubahan ni Pangulong Ramon Magsaysay, na naglipat sa opisyal na tanggapan ng pamahalaan ng Santo Tomas sa barrio Poblacion. Subalit, noong Hunyo 11, 1978, naglabas si Pangulong Ferdinand E. Marcos ng Presidential Decree No. 1441 na permanente nang naglipat ng tanggapan sa barrio San Vicente. Ang bagong lokasyon ay itinuring na mas estratehiko upang pabilisin ang kaunlarang pang-ekonomiya ng Santo Tomas.

Bagaman patuloy na tumataas ang populasyon ng Santo Tomas mula 21,382 noong 1975 hanggang 38,483 noong 2000 ayon sa National Census ng Provincial Planning Office, nanatili ang kabuuang lawak ng bayan sa 21.29 kilometro kuwadrado. Ang paglago ng ekonomiya at populasyon ang nagpasimula ng pagkakabuo ng dalawang bagong barangay noong 1970: Sapa-Santo Niño at Moras de la Paz, na dating mga sitio ng umuunlad na barrio ng San Matias.

Sa kasalukuyan, isinasailalim sa malakihang renovasyon ang Katolikong simbahan ng San Matias, sa koordinasyon ni Father Marlon Vitug Cunanan.

---

[Outro]

🎙️ Narrator Voice:

“Ngayon, makikita natin kung paano patuloy na umuunlad ang bayan ng Santo Tomas—isang lugar na mayaman sa kasaysayan at puno ng pag-asa para sa kinabukasan.”

Cabre Tv