History of Bolinao Pangasinan tagalog ✍️

 Kasaysayan ng Bayan ng Bolinao, Pangasinan

Pinagmulan at Sinaunang Panahon

Noong ika-10 siglo pa lamang, madalas nang maglayag ang mga mangangalakal na Tsino patungong Bolinao. Ang daungan nito ay nagsilbing natural na hintuan ng mga Chinese junks na naghihintay ng hilagang monsoon upang makabalik sa Tsina.

Ayon sa tala ng iskolar na Arabe na si Ibn Batuta, ang Bolinao ay bahagi ng kahariang Muslim na pinamunuan ng mandirigmang si Prinsesa Urduja. Isa pang mahalagang tala ang nagsasabing noong 1324, isang paring Italyano mula sa Franciscan Order na si Father Odoric ang nagdaos ng Thanksgiving Mass sa Bolinao—mahigit dalawang daang taon bago pa isinagawa ang misa sa Limasawa. Sa nasabing misa, bininyagan niya ang maraming imigranteng Malayo.

---

Pagdating ng mga Espanyol

May tatlong ulat tungkol sa unang pakikipag-ugnayan ng mga taga-Bolinao sa mga Espanyol:

1. Mayo 20, 1572 – Dumating si Juan de Salcedo mula Maynila at naglayag hanggang sa baybayin ng Zambales, sa paligid ng Cape Bolinao.

2. 1575 – Ayon sa ibang tala, sinalakay ni Lima Hong, isang piratang Tsino, ang Luzon ngunit natalo siya ni Salcedo.

3. 1575 din – Itinatag ni Kapitan Pedro Lombi ang unang pamayanan sa Bolinao na may humigit-kumulang 100 pamilya sa lugar na tinawag na Binabalian, sa hilagang bahagi ng Santiago Island.

---

Panahon ng mga Amerikano

Noong 1901, sa panahon ni Vicente Celi, muling inayos ang pamahalaan ng Bolinao. Hinati ito sa mga barrio, bawat isa ay pinamumunuan ng isang barrio lieutenant. Naisagawa ang mga proyekto tulad ng pagpapagawa ng mga daan, pagpapaunlad ng pagsasaka, at pagpapalaganap ng edukasyon.

Noong 1903, sa pamumuno ni Vicente Alegre, isinama ang Bolinao sa lalawigan ng Pangasinan dahil mas malapit ito sa Lingayen kaysa sa Iba, Zambales. Mula rito, naging hiwalay na bayan ang Anda at Bani mula sa Bolinao. Sa panahon ni Andres Celeste (1904–1905), nanatiling buo ang teritoryo ng bayan.

---

Pagkakatatag ng Munisipalidad

Walang eksaktong tala kung kailan itinatag ang bayan, ngunit pinaniniwalaang ito ay nilikha sa bisa ng isang Royal Decree ng Espanya. Batay sa mga tala, 1575 ang taon nang itatag ni Kapitan Pedro Lombi ang unang pamayanan.

Noong Setyembre 19, 1988, ipinasa ng Sangguniang Bayan ang Resolution No. 104 na nagdedeklarang Hulyo 25, 1575 ang Araw ng Pagkakatatag ng Bayan ng Bolinao, bilang pagdiriwang din sa Patron Saint, St. James the Great.

---

Pinagmulan ng Pangalan (Etymology)

May tatlong bersyon kung saan nagmula ang pangalang Bolinao:

1. Mula sa isang uri ng isda na tinatawag na “monamon”, na karaniwang kilala bilang bolinao ng mga Tagalog, Bicolano, at Bisaya.

2. Mula sa puno ng pamulinawen na dating sagana sa baybayin ng lugar; tinawag ito ng mga Ilokanong tumawid sa Lingayen Gulf ng pangalan na kahawig ng punong iyon.

3. Ayon sa alamat, nagmula ito sa pag-iibigan ng isang dalagang si Anao at anak ng isang datu mula sa kabilang pampang. Sa ilalim ng punong Boli-Bolinao sila unang nagkakilala at nagpakasal, kaya pinangalanang Bolinao ang lugar. May isa pang kuwento na nagsasabing mula ito sa pinagsamang pangalan nina Bolido (bilugan at matipuno) at Malinao (mal

iwanag at malinaw) — kaya nabuo ang salitang Bolinao.